Benen van glas; daden van goud

Daar zit je op de bank. Ajax-pyjama aan, glaasje cola in de hand. De ondertussen al wat vermoeide jongensogen turen naar de tv. De spelers betreden het gras. Nog niet wetende dat je dit de komende jaren veel vaker en veel fanatieker zal meemaken. Een wedstrijd van Ajax kijken. Een wedstrijd van Ajax simpelweg niet kunnen missen. Maar elke liefde begint ergens. En op de bank, in je pyjama, is deze liefde nog pril. Je leert elkaar kennen, je voelt dat het serieuzer wordt. Je hebt je hart verpand.

De opstelling volgt. Je kent de spelers bij voor- en achternaam. In het midden van het scherm staat een naam en een nummer: Litmanen, 10. De spelers wisselen van plek en op een plek wisselen de namen van spelers. Maar niet in het midden van het scherm, daar staat altijd dezelfde naam: Jari Litmanen. De onverstoorbare kop, de lange passen, de wapperende haren. Altijd op de goede plek, altijd de goede pass, altijd de goede loopactie.

Een cultuur kenmerkt zich door zijn waarden, zijn symbolen en zijn helden. Ajax kent vele helden. Elke fan heeft er een. Daarom is het hebben en eren van helden een persoonlijke kwestie. Toch is deze voormalig nummer 10 een alom bejubelde speler in Amsterdam. Litmanen is de Ajax-held van zijn generatie. Een uiterst succesvolle generatie welteverstaan. Vele successen gevierd, alle prijzen gewonnen en de hele wereld veroverd. Litmanen werd de sleutelspeler van het elftal genoemd; de architect.

Geleidelijk liep het kampioensteam uit voor lucratieve aanbiedingen in het buitenland. Spelers als Clarence Seedorf, Michael Reiziger, Edgar Davids, Nwanko Kanu en Finidi George vertrokken. Litmanen bleef. Litmanen hield van de Ajax-cultuur; hij bleef Ajax trouw. Dit verwoordde hij destijds op de volgende manier: "Beter dan bij Ajax krijg ik het waarschijnlijk nooit, dus ik blijf. Ik heb alles te danken aan Ajax. Dat wil ik de club op deze manier laten weten."

De trouw van de Kuninga –‘de Koning’, zoals hij wordt genoemd in zijn geboorteland- aan Ajax belette andere spelers niet te vertrekken. Patrick Kluivert en Winston Bogarde maakten de overstap naar AC Milan en Marc Overmars vertrok naar Arsenal. Ook succescoach Louis van Gaal vertrekt, naar FC Barcelona, en zou het jaar daarop de broertjes De Boer naar de Catalaanse hoofdstad halen. En terwijl alle spelers van het succesteam langzaam van hem weg dreven kreeg hij er een ongewenst probleem bij: laxiditeit. Dit behelst het hebben van te ruime kapsels rondom de gewrichten. In praktische zin betekende dit dat Litmanen zeven maal zijn enkel verzwikte in twaalf maanden. Deze chronische kwelling resulteerde in een frequente samenwerking met hersteltrainer Bobby Haarms en leverde hem de bijnaam ‘De Man van Glas’ op.

In het seizoen ‘97/’98 won hij nog de dubbel met Ajax, maar in het daaropvolgende seizoen was een vertrek onvermijdelijk. Zijn afscheidswedstrijd speelde hij op 16 mei 1999 tegen RKC Waalwijk. In de toen nog wat onwennige betonbak De Arena kreeg Litmanen, samen met clubicoon Danny Blind, een officieel afscheid.

Hij was een Amsterdammer geworden, een Ajacied, een held. En terwijl het publiek een gordijn van fakkels ontstak en hem bejubelend toezong, realiseerde Jari waar hij afscheid van nam. Hij nam afscheid van zijn succesjaren, zijn Ajax, zijn club en zijn trouwste fans. Met de aanvoerdersband om de arm veegde hij langs zijn gezicht. De protagonist van het Ajax uit de jaren ‘90 realiseerde zich dat hij afscheid nam van iets dierbaars. De liefde tussen hem en het publiek was onvoorwaardelijk. Een traan liep over zijn gezicht.

Een decennium later. Daar zit je weer op de bank. Het rood witte shirt om de borst, een biertje in de hand en een ietwat gespannen gevoel, zoals altijd. Je kleine neefje zit naast je. Een Ajax-sjaal hangt om zijn nek. Hij weet al wie hij later wil worden: Luis Suarez. Ajax scoort en hij steekt z’n handen in de lucht,de vuisten gebald. Hij raakt enthousiast en wordt wat onrustig. Maar steeds als nummer 16 in beeld komt valt z’n gezicht even stil. Hij realiseert het zich nog niet, maar hij wordt verliefd. Op het spel, op Ajax, op zijn held.

Litmanen won de UEFA Champions League, de Europese Super Cup, de Wereldbeker, viermaal het landskampioenschap, driemaal de KNVB Beker en driemaal de Johan Cruijff schaal. Hij werd Nederlands voetballer van het jaar, topscorer van de eredivisie, topscorer van de UEFA Champions League en topscorer van Ajax in Europees verband aller tijden. Hij speelde 252 wedstrijden in het shirt van Ajax waarin hij 132 keer tot scoren kwam. Dit alles voor en in dienst van Ajax. Gesteld kan worden dat dit palmares in de toekomst door geen enkele Ajax-speler meer zal worden geëvenaard. Dat is even reëel als betreurenswaardig. Wat blijft is de bewondering, de eerbied en de herinneringen. De herinneringen aan een held. De herinnering aan de tranen van Litmanen.